Tekst započinjem citatom iz najuticajnijeg političkog traktata koji nosi naziv „Komunistički manifest“, a koji je prvi put objavljen 21. februara 1848. godine. Iako je od prvog izdanja prošlo 170 godina, iznete teze i analize su i danas relevantne, a istorijski revanšizam kapitalizma, aktuelan u bivšim komunističkim zemljama, govori o strahu od bauka komunizma koji i dalje kruži Evropom. Centralno pitanje za razumevanje komunističke teorije sažeto je u jednom izrazu: ukidanju buržoaske, odnosno privatne svojine. Kako se navodi, kapital je društvena sila koju treba učiniti dostupnom svim članovima društva, kako bi svojina promenila klasni, a dobila društveni karakter. Pitanje svojinskih odnosa u samoupravnom socijalizmu, ili preciznije pitanje svojine nad sredstvima za proizvodnju, kao i pitanje o društvenim odnosima koji se menjaju usled promena u načinu proizvodnje i tržišne regulacije, predstavljalo je okosnicu projekta „Jugoslovenski socijalizam na filmu“, koji je u periodu od avgusta do decembra 2017. godine u Jugoslovenskoj kinoteci organizovao umetničko-teorijski duo Doplgenger, koji čine Isidora Ilić i Boško Prostran. Pitanja društvene svojine i društvenih odnosa analizirano je na primeru tematike igranih filmova nastalih u periodu od 1951. do 1976. godine, dok je analiza proizvodnje u socijalizmu izvedena analizom promena u načinu rada i finansiranja filmske industrije iz istog perioda.

Osnovni modus rada dua Doplgenger jeste preispitivanje odnosa između umetnosti i politike, kroz analizu pokretnih slika i politike koju medijski proizvodi kreiraju u savremenosti. Program „Jugoslovenski socijalizam na filmu“ sastojao se od istraživanja artikulisanog u vidu eseja koji su pratili javne programe, i realizovan je u formama: predavanja-performansa, predavanja gostujućih predavača (Slobodan Karamanić, Rastko Močnik, Tijana Okić, Rade Pantić i Milan Rakita), kao i kroz selekciju filmova. Tematski okvir programa fokusiran je na promene koje su obeležile prve dve faze jugoslovenskog samoupravljanja, a praćene su kroz pitanje društvenog standarda, teze o samoupravljanju i odnosu samoupravljanja, kulture i filma, kroz žensko i pitanje marginalizovanih. Detektuju se promene vidljive u porastu potrošnje i daljem klasnom raslojavanju koje je uzrokovao prelaz sa administrativno-samoupravnog socijalizma, za koji je dominantno centralno plansko regulisanje iz polovine šezdesetih, na tržišno-samoupravni socijalizam u kojem se tržište postavlja kao regulator ekonomije. U istom periodu došlo je do napuštanja ideje o kulturnim i prosvetnim zadacima filma kao obrazovnog, ali i korektivnog medija socijalističkog društva, dok je sama filmska industrija prepuštena tržišnim regulacijama. Zakon iz 1956. godine uveo je sistem samofinansiranja kinematografije koja je zavisila od uspeha filmova na blagajnama, dok je položaj umetnika, glumaca i reditelja bio regulisan na osnovu ugovora o delu. Od 1966. godine bila je otvorena mogućnost međunarodnih koprodukcija, koje uz ostvarene uspehe na internacionalnim festivalima čine potvrdu vrednosti filmskih ostvarenja.

Tržišne reforme i promene unutar samoupravnog odlučivanja, kao i borba između partijske birokratije i narastajuće tehnokratije šezdesetih godina, našle su se u analizi filmova prvog ciklusa. Ovi filmovi su fokusirani na radnika, koji se unutar borbe pomenutih društvenih klasa nalazio u potčinjenoj poziciji. Modernizacija načina proizvodnje po ugledu na kapitalističke zemlje neminovno je uticala i na društvene odnose. Kako je navedeno u Komunističkom manifestu, rasprostiranjem mašina i podelom rada, rad proletera gubi svaku draž. Radnik postaje dodatak mašini, a od njega se očekuje najjednostavniji i najjednoličniji pokret rukom koji se lako nauči. U predavanju-performansu „Re:vizija #1 – Mesto odlučivanja“, Doplgenger detektuje navedene promene na primerima iz filma. Mesto odlučivanja izmešta se iz radnih saveta u birokratski deo preduzeća, dok se samoupravni ekonomski sistem postepeno integriše u globalni sistem. Fabrike i mesto rada zamenjuje slika pojedinca i slobodnog vremena. „Re:vizija #2 – Mesto življenja“ dovodi u pitanje sve veću retradicionalizaciju društva kroz nostalgičnu sliku doma, koja zamenjuje mesto komune kao oblika države radničke klase.

Odnos samoupravljanja i kulture može se pratiti kroz pitanje obrazovanja i povezivanja samoupravljanja sa poljem umetnosti. Socijalistička strategija obrazovanja ogledala se u tome da svako može da se obrazuje u smeru sopstvenih interesovanja. U praksi, položaj radnika sve više postaje sličan problemu na koji Komunistički manifest upozorava, da se sa napretkom industrije moderni radnik postepeno srozava ispod nivoa sopstvene klase. Predavanje-performans „Re:vizija #3 – Jugoslovensko samoupravljanje i kultura“ interpretira film u ambivalentom odnosu između buržoaske i narodne umetnosti. Dolazi do napuštanja amaterizma, profesionalizam stiče sve veći značaj, čime se narušava ideja integracije rada, kulture i društva unutar kulturne politike socijalizma.

Ukazivanje na problem neravnopravne pozicije žena u buržoaskom društvu, u kojem se na ženu gleda kao na oruđe za reprodukciji i proizvodnju, u Komunističkom manifestu prati i ukazivanje na važnost osnivanja zajednice žena. Ravnopravnost žena koja je izvojevana u ratu i garantovana ustavom iz 1946. godine, te propagirana socijalističkom ideologijom koja je proklamovala da radnice uzmu učešće u odlučivanju unutar radnih kolektiva, u praksi je naišla na otpor. Posebnu pažnju unutar razmatranja položaja žena u jugoslovenskom društvu, autori su posvetili razmatranju ukidanja Antifašističkog fronta žena (1953), koji je nakon rata sprovodio obrazovanje i zalagao se za poboljšanje položaja žena, i njegovom transformacijom u Savez ženskih društava. Kroz „Re:viziju #4 – Jugoslovenski socijalizam i žene“, Doplgenger ukazuje na napuštanje ideja ženske emancipacije koja je prisutna u filmovima do početka šezdesetih, i na sve prisutniju retradicionalizaciju društva.

Centralni rakurs programa predstavlja pitanje savremenosti jugoslovenskog društva i načina na koji je stvarnost transponovana na filmsku traku. Za razumevanje odnosa socijalizma prema prošlosti, autori su parafrazirali Komunistički manifest kroz iskaz da u komunističkom društvu sadašnjost vlada nad prošlošću kroz projekciju horizonta budućnosti. Korišćenjem dijalektičkih slika, odnosno upotrebom filmsko-montažnih nizova kao podloge za diskurzivna predavanja-performanse, duo Doplgenger sučeljava tematiku i slike iz jugoslovenske kinematografije kao projekcije socijalističkog društva, savremenom trenutku u kojem živimo. U predavanje-performansu „Re:vizija #5“ kojim su zatvorili program, Doplgenger se poziva na Valtera Benjamina i navodi da istoričar isporučuje večnu sliku prošlosti, dok je zadatak istorijskog materijaliste  da isporučuje sliku prošlosti koja je odgovor na svako novo sada. Iako se kroz polje kulture i umetnosti prelamaju politička pitanja koja su važna za svako društvo, autonomno umetničko polje iznova amortizuje politički potencijal za delovanje.

Putem politizovane estetike u formi predavanje-performansa, kojim su kontekstualizovali pokretne slike samoupravnog socijalizma, Doplgenger je artikulisao jednu od mogućih kritičkih revizija prošlosti iz perspektive sadašnjosti. Autori su ponudili drugačije čitanje perioda socijalizma naspram dve dominantne struje: „disidentske“, koja kritiku socijalizma temelji na anti-totalitarnom diskursu, kao i „jugonostalgičarske“, koja period socijalizma interpretira romantičarski i nekritički. Izražavanje neslaganja sa aktuelnim politikama ostalo je na nivou implicitne kritike, koja se dešava na praznom horizontu naše postsocijalističke savremenosti.