Serijal Beograd večiti grad Aleksandra Diklića, emitovan u okviru naučno-obrazovnog programa RTS, preselio se u još jedan medij – istoimenu knjigu s podnaslovom “sentimentalno putovanje kroz istoriju”. Naravno, ovo brojem stranica impresivno delo (preko 500) izašlo je u izdanju državne televizije. Diklićeva knjiga je kruna ambicioznog serijala iza kojeg stoji Diklićeva TV produkcija “Skordisk”. Serijal je sačinjen od 27 epizoda čiji je scenario pretočen u knjigu koja pokriva istoriju Beograda od kamenog doba do Josipa Broza. Iako sadrži “sentimentalne” opservacije (koje su, ispostaviće se, bazirane na “skandalima” i uzdisanju za “starim dobrim vremenima”), spomenuti serijal se, u dobroj meri, oslanja na kakvu-takvu istorijsku faktografiju i ima obrazovnu namenu te, samim tim, i mnogo odgovornosti prema publici u odnosu na, recimo, humorističku seriju. Šta možemo naučiti iz ove knjige/serije?

Koliko keltskih tetradrahmi je koštala realizacija serije?

Diklićev pristup istorijskoj tematici je, za početak, neobično selektivan. Tako je dolazak Starih Slovena na Balkan zauzeo daleko manje prostora u knjizi u odnosu na vreme kad su na ovim prostorima živeli Skordisci. Pomislio bi čovek, s obzirom da se Diklićeva produkcijska kuća zove po ovom keltskom plemenu, da autor indirektno reklamira svoju firmu ili čak pripada onom malom krugu zemljaka koji veruju da su Srbi keltskog porekla. Šalu na stranu, primera neobične selekcije podataka ima u izobilju. Tako se, ponesen njemu važnim storijama, Diklić često zanese i odluta izvan Beograda opisujući događaje koji nisu deo uže, beogradske istorije. Nije zgoreg znati za detaljan raspored armija Vermahta pred napad na Jugoslaviju, ali nije nužno za priču o samom gradu. Ili, recimo, o pokušaju atentata na kralja Milana koji se odigrao u Smederevu. U želji da veže pažnju čitaoca, Diklić se često bavi tzv. “istorijom državničkih postelja”. To da se, recimo, Beograd krajem 19 veka ubrzano razvijao nije uopšte toliko bitno koliko storija o “osvajanjima” knjaza i potonjeg kralja Milana Obrenovića koji je, saznajemo, imao aferu i sa majkom Vinstona Čerčila. Podrazumeva se da je nekoliko stranica knjige posvećeno i aferama i ljubavima Josipa Broza, te špekulacijama da li je, kao austrougarski vojnik, bio 1914. godine u Srbiji ili ne. No, storija o Brozu je tek vrh ledenog brega autorove vizure koja je okrenuta konspirološkim konstrukcijama koje su naročito prisutne u oslikavanju poslednja tri veka beogradske istorije.

Tako Diklić zaključuje da su Germani pet puta okupirali Beograd: 1688., 1717., 1914., 1915. i 1941. godine. Trudeći se da po svaku cenu dokaže kontinuitet Drang Nach Osten politike “Germana” Diklić pojednostavljuje istoriju i svodi je na manihejski sukob Istok- Zapad, Evropa-Azija, Germani-Sloveni. Državne politike Austrije i docnije Austro-Ugarske (u obe države su su, by the way, Germani bili manjina) su oscilirale kroz vekove. U tim germanskim armijama (ako izuzmemo 1941. godinu) je većina vojnika bila slovenskog i mađarskog porekla. Da ne govorimo o tome da su 1688. i 1717. godine ratovali Austrija i Turska, a ne Austrija  i Srbija, te da je, bar nakratko, pad Beograda u ruke Austrijanaca doživljavan od lokalnog stanovništva kao oslobođenje.

Bitka kod Beograda 1717. godine, gravura Jana Smita

Pripovedajući o Drugom svetskom ratu Diklić ne može a da se ne dotakne generala koji su, podmićeni od kletih Britanaca, gurnuli narod u klanicu tako što su izveli puč 27. marta. Knez Pavle, je, navodno, želeo da kupi vreme za Jugoslaviju potpisujući pristupanje Trojnom paktu i poštedi je ratnih nedaća. Diklić je, po stoti put, otvorio jednu od večitih tema naših istoričara i političara: Šta bi nam falilo da smo ih pustili da prođu kroz našu zemlju i okupiraju Grčku što su, na kraju, ionako uradili? Potom sledi storija o napuderisanom general Simoviću, bombardovanju 6. aprila, partizanima i četnicima kao o “dva pokreta otpora”, te storija o savezničkom bombardovanju Beograda 1944. godine koje je, navodno, izvršeno na Brozov zahtev. Nit zavera ostaje neprekinuta: Intelidžens servis, Kominterna, Broz, svi na istom zadatku: da napakoste Srbiji.

U odnosu na druga pisanija koja teže reviziji istorije, Diklićevo je, na prvi pogled, mnogo bezazlenije. Kako možete ozbiljno shvatiti autora koji kao da vam govori iz perioda nacionalnog romantizma i plačevnim glasom pripoveda o “stradaonim hrišćanima i još stradaonijim Jevrejima”, “Beogradu, vitezu Evrope i princu Azije”, “Pobedniku, Evropinom najgaravijem sinu”. Zastanete onda na trenutak i pomislite kako ste već negde čuli slične rečenice. Diklić je autor prvo prihvaćenog a potom povučenog promo – filma za Beograd, evropsku prestonicu kulture 2020. godine. U pomenutom trinaestominutnom ostvarenju (https://www.youtube.com/watch?v=NS0dmT8lsDc) je “sažetak” storije o gradu koji je “mirisao na Sulerjmana Veličanstvenog”, u kojem žive “potomci osvajača” koji vam, onako drugarski, poručuju da “ne brinete zbog ratova”. Sledi slideshow sa oskudno odevenim devojkama na splavu i priča o “ludom noćnom provodu”.

Beograd 2020, pusti snovi i nezaslužene počasti

Beograd večiti grad je emisija obrazovnog programa napravljena u 21. veku iako iz nje skoro da progovara romantičarski istoričar Panta Srećković (kad bi pomenuti u svoje radove ubacivao i poluobnažene snaše) koji je izgubio više polemika sa slavnim Ilarionom Ruvarcem. Potonji je uzaludno objašnjavao Srećkoviću, sve kumeći ga i moleći uz obavezno „Pa kako Panto, Srbine brate!?” da ne čita narodne pesme koje je smatrao za izvore prvoga reda, već istorijska dokumenta u kojima jasno stoji: cara Uroša Nejakog nije ubio Vukašin i knez Lazar Hrebeljanović nikad nije postao car. Došlo je vreme da se, po stoti put, pozove na fakte i  podseti na razliku između istorije i nacionalističkih sanja koje su daleko od bezazlenih, naročito kad se materijalizuju u okviru serijala na RTS-u.